کمتر از یک ماه پس از آغاز حملات هوایی و زمینی اسرائیل به لبنان، تعداد زیادی از ساختمان‌ها و مناطق تاریخی، از جمله سایت‌های میراث جهانی یونسکو، در معرض خطر قرار گرفته‌اند. به گفته محمد مرتضی، وزیر فرهنگ لبنان، این حملات پس از اظهارات تهدیدآمیز بنیامین نتانیاهو در تاریخ 9 اکتبر صورت گرفت؛ زمانی که نخست‌وزیر اسرائیل به خبرنگاران گفت لبنان می‌تواند «مانند غزه» شود.
لبنان شش سایت میراث جهانی یونسکو دارد: بعلبک، بیبلوس، صور، دره قدیسا، عنجر و طرابلس. جدیدترین اضافه به این لیست، نمایشگاه بین‌المللی رشید کرامی در طرابلس است که توسط اسکار نیمایر در سال 1962 تکمیل شد و در سال 2023 به لیست اضافه شد.
تا کنون، یکی از سایت‌های میراث جهانی یونسکو در لبنان تهدید شده است. مرتضی تأیید کرد که بعلبک، شهری باستانی در 20 مایلی شرق بیروت، در اوایل اکتبر مورد حمله قرار گرفته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد موشک‌ها تا چند صد فوتی از سه معبد رومی باستانی که توسط فینیقی‌ها در بعلبک ساخته شده‌اند، برخورد کرده‌اند.
میراث کهن در معرض تهدید
معبدهای ونوس، ژوپیتر و باکوس در بعلبک بیش از 11,000 سال پیش ساخته شده‌اند. اگرچه این سازه‌های باستانی به طور مستقیم هدف حمله قرار نگرفته‌اند، اما نزدیکی آن‌ها به آتش موشک باعث شد مرتضی درخواست کمک بین‌المللی برای حفاظت از این خرابه‌های باستانی ارائه دهد.
محمدمرتضی (وزیر فرهنگ لبنان) گفت: «یونسکو مسئول نظارت بر این سایت‌ها است و ما از نمایندگی خود خواسته‌ایم سازمان ملل و شورای امنیت را مطلع کنند تا از اسرائیل بخواهند قوانین بین‌المللی را رعایت کند و به میراث ما آسیب نرساند.»
بر اساس قوانین دیوان کیفری بین‌المللی، آسیب عمدی به سایت‌های میراث جهانی یونسکو جنایت جنگی محسوب می‌شود. در پاسخ به حمله اخیر اسرائیل به بعلبک، سخنگوی یونسکو گفت: «یونسکو با دقت تأثیر بر سایت‌های فرهنگی لبنان مانند بعلبک را دنبال میکند. یونسکو در تماس با مدیران سایت است تا وضعیت حفاظت از سایت‌ها را ارزیابی کرده و در صورت لزوم اقدامات حفاظتی انجام دهد.»
بمب‌ها بر فراز بیروت
حملات به بعلبک در همان هفته‌ای صورت گرفت که یک قبرستان اسلامی باستانی در محله بشوره بیروت تقریباً به طور کامل توسط موشک‌ها نابود شد. این حمله نه چندان دور از جایی بود که نمایشگاه “We Design Beirut” در ماه مه گذشته برگزار شده بود.
به تازگی، در تاریخ 10 اکتبر، محله تاریخی دیگری در مرکز بیروت، رأس‌النبیه، بمباران شد. این حمله منجر به کشته شدن حداقل 22 نفر و زخمی شدن بیش از 100 نفر شد. مشخص نیست چه تعداد از ساختمان‌های تاریخی رأس‌النبیه آسیب دیده‌اند، اما این منطقه شامل بسیاری از آثار برجسته است.
موزه ملی بیروت، که شامل آثار ارزشمند باستانی است، در رأس‌النبیه قرار دارد. همچنین بیت بیروت، یک مکان فرهنگی مهم که به عنوان موزه و یادبودی از جنگ داخلی لبنان عمل میکند، در همین منطقه قرار دارد. سفارت فرانسه، که مجموعه‌ای است که در سال 2003 توسط معماران ایو لایون و کلر پیگه ساخته شد، و همچنین پردیس تاریخی دانشگاه سن ژوزف نیز در رأس‌النبیه قرار دارند.
در جنوب، تحلیل‌گران تخمین زده‌اند که 79 درصد از مساجد غزه تخریب شده‌اند. هیچ سایت میراث فرهنگی در اسرائیل تاکنون گزارش نشده که آسیب دیده باشد، زیرا بیشتر موشک‌های ورودی از حزب‌الله، حماس و ایران توسط سامانه گنبد آهنین اسرائیل خنثی شده‌اند.
وزیر فرهنگ لبنان به تازگی نسبت به خطراتی که سایت‌های مهم میراث فرهنگی این کشور به دلیل حملات اسرائیل متوجهشان است، هشدار داده است. این سایت‌ها برای لبنان از اهمیت تاریخی و فرهنگی بسیار بالایی برخوردار هستند و آسیب دیدن آن‌ها می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر تاریخ و هویت فرهنگی کشور برجای گذارد. دولت لبنان در تلاش است تا با همکاری‌های بین‌المللی مناسب، از این میراث‌های ارزشمند محافظت کند و تدابیر امنیتی لازم را جهت کاهش ریسک‌های احتمالی اعمال نماید.
این هشدار در حالی داده شده که بسیاری از سازمان‌های جهانی حفاظت از میراث فرهنگی نیز نگرانی خود را اعلام کرده‌اند و خواستار اقدامات فوری برای جلوگیری از هر گونه آسیب به این مکان‌ها شده‌اند. نشست‌های متعدد نیز برای بررسی وضعیت کنونی و توسعه راهکارهای موثر جهت حفاظت از این سایت‌های مهم در حال برگزاری است. تعامل با سازمان‌های بین‌المللی و تأکید بر اهمیت تاریخی و فرهنگی این مناطق از دیگر اقدامات مهمی است که در دستور کار قرار گرفته تا این گنجینه‌های ارزشمند تاریخی حفظ شود و برای نسل‌های آینده باقی بماند.
گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که بعلبک در لبنان تحت حمله قرار گرفته است. آیا می‌توانید توضیح دهید چه تدابیری برای حفاظت از سایر سایت‌های میراث تاریخی لبنان اجرا شده است؟
به نظر شما یونسکو چه نقش فعالی می‌تواند در حفاظت از این آثار ارزشمند تاریخی در لبنان گزارش ها ایفا نماید؟ لطفاً اطلاعات بیشتری ارائه دهید.
با این حملات اخیر در لبنان، چه برنامه‌ای برای حمایت از پژوهشگران محلی جهت حفظ تاریخ و فرهنگ بومی منطقه در پیش گرفته شده است؟
مرکز فرهنگی مستقر در رأس‌النبیه چه کاربردهایی دارد و آیا این مکان نیز تحت تأثیر حملات اخیر قرار گرفته است؟ اگر امکان دارد، توضیح بیشتری دهید.
بارها گفته شده که بعلبک یکی از ارزشمندترین سایت‌های باستانی لبنان است. آیا اقدامات کافی برای حفاظت از این سایت با توجه به شرایط فعلی اتخاذ شده است؟
آیا لبنان گزارش‌هایی از تخریب آثار تاریخی دیگری دارد که ما هنوز نمی‌دانیم؟ لطفاً اطلاعات جدیدتری درباره وضعیت این سایت‌ها ارائه کنید.
حفاظت از موزه ملی بیروت که در نزدیکی مناطق آسیب‌دیده قرار دارد، چگونه تضمین شده است؟ آیا روش‌های خاصی برای محدود کردن خطرات به کار گرفته شده است؟
با توجه به قوانین دیوان کیفری بین‌المللی، حمله به اماکن تاریخی چگونه می‌تواند پیگرد قانونی داشته باشد و آیا دولت لبنان از این قوانین استفاده کرده است؟
چرا اقدامات لازم جهت محافظت از سایت‌هایی مانند بیت بیروت در برابر حملات نظامی انجام نمی‌شود؟ آیا در این زمینه همکاری بین‌المللی وجود دارد؟
محرومیت‌های فرهنگی چگونه بر جمعیت محلی تأثیر گذاشته و چه نقش‌هایی برای بازسازی آثار باستانی نابود شده در نظر گرفته شده است؟ لطفاً اطلاعات بیشتری در این مورد ارائه دهید.