این معماران ساختمان های مدرن دهه ی 20 و 30 میلادی در دوره ی مدرن متعالی و خصوصا ساختمان های مدرن سفید رنگ کوربوزیه مانند ویلا ساووا و ویلا گارش را الگوی خود قرار داده بودند. به عبارت دیگر، همان دوره هایی که شدیدا مورد انتقاد ونچوری و جنکز قرار داشت، منبع الهام این 5 معمار بود.

اکثر ساختمان های مکعب شکل این معماران جوان به رنگ سفید و جلد کتاب آنها نیز به رنگ کاملا سفید بود. لذا سبک آنها به نام پست مدرن سفید و بعدها  نئومدرن نامگذاری شد.

پست مدرن رابرت ونچوری، پست مدرن خاکستری نام گرفت، زیرا نه سفید بود نه سیاه، بلکه التقاطی از موضوعات مختلف بود. برخلاف معماری پست مدرن خاکستری که تاثیر بسیار گسترده ای در سطح بین المللی داشت، حوزه ی نفوذ معماری پست مدرن سفید، بسیار محدود بود. حتی همه ی 5 معمار سرشناس این سبک نیز خود را مقید به باقی ماندن در قالب این معماری ندیدند.

مایکل گریوز از اوایل دهه ی 80 به تدریج به سمت معماری پست مدرن خاکستری گرایش پیدا کرد. او با طراحی ساختمان دفاتر عمومی شهرداری پرتلند در ایالت ارگان آمریکا به صورت یکی از چهره های شاخص پست مدرن خاکستری درآمد.

پیتر آیزنمن نیز از اواخر دهه ی 70 سبک دیکانستراکشن را مطرح و ارتباط خود را با معماری پست مدرن سفید قطع کرد.

در حال حاضر چهره ی شاخص این سبک ریچارد میر است. وی کماکان خود را مقید به اصول فکری این سبک می داند و ساختمان های بسیار زیبا و جالب توجهی در این زمینه ارائه کرده است.

گواتمی و هیداک نیز کمابیش در طح های خود، کارهایی در زمینه ی پست مدرن سفید ارائه می کنند، هرچند کارهای آنها مانند گذشته مطرح نیست.

در اینجا باید متذکر شد که هرکجا از معماری پست مدرن صحبت شود، منظور پست مدرن خاکستری است. معماری پست مدرن سفید به لحاظ تشابه زیاد آن با معماری مدرن بیشتر به نام نئومدرن – مدرن جدید – خوانده می شود.

تاریخچه و تعریف

از دهه ی شصت میلادی، موضوع پست مدرن در معماری به صورت یک سبک مهم مطرح شد و انتقادات زیر بنایی به اندیشه ی منطق گرا و تکنومدار معماری مدرن وارد گردید.

پست مدرنیسم نامی است که نخست در معماری دهه ی 60 مورد توجه قرار گرفت و سپس به رشته های دیگر هنر تسری یافت. این اصطلاح عموما بر اشکالی فرهنگی دلالت دارد؛ اشکالی که مشخصه ی بارز آنها همسویی و تلفیق هنر عامه پسند و رسمی است.

واژه ی پست مدرنیسم ظاهرا نخستین بار در دهه ی 60 در تفاسیر هنری رواج یافت، و سپس در دهه های 70 و 80 هم شهرت و برتری پیدا کرد و هم دچار بدنامی و سوء شهرت شد.پست مدرنیسم به معنای دقیق کلمه یک مکتب فکری نیست؛ همچنین جنبش فکری یکپارچه ای هم نیست که هدف یا زاویه ی دید مشخصی داشته باشد. به هیچ عنوان آن را نمی توان و نباید با مدرنیسم مقایسه کرد. به نظر می رسد که پست مدرنیسم واکنش به برخی ممانعت های مدرنیستی باشد.

عموما عصر پست مدرن را عصر پیچیدگی، تنوع و تناقض می شمارند، و یادآور می شوند که این عصر شیوه های جدیدی برای همزیستی با دیگران را ارائه می دهد.

ساختمان های پست مدرنیستی مجموعه ای از سبک های متفاوتی هستند که همزمان به سنت های محلی، فرهنگ عامه پسند، سبک بین المللی و تکنولوژی پیشرفته اشاره دارند، و در عین حال به هیچیک از این مولفه ها اجازه نمی دهند تا بر مولفه های دیگر تسلط یابند. لذا استفاده های غالبا کنایه آمیز آن از سبک های قدیمی تر نشانه ی برگشت به دوره ی پیشامدرن نیست، بلکه از عناصر پیشامدرن به اشکالی یاد می شود تا به سنت هایی اعتنا شود که معماری معاصر سرچشمه گرفته از آنهاست. از همین رو پست مدرنیسم در معماری در پی تغییر بنیاد مدرنیسم است و از مهمترین سرفصل های آن می توان به انسانی کردن محیط های اجتماعی اشاره نمود.

معماران پیشتاز معماری پست مدرنیسم

1. چارلز جنکس
2. رابرت ونچوری
3. مایکل گریوز
4. چارلز مور
5. برنت برولین
6. فیلیپ جانسون

جنکس در کتاب زبان معماری پست مدرن سعی نمود به صورت همه جانبه معماری پست مدرنیسم را با استناد به کارهای انجام شده ی این معماران شرح و بسط دهد. جنکس برخلاف منتقدان پست مدرنیسم، معماران این گرایش را مقلدان سنت و عناصر کلاسیک نمی داند، و بر این اندیشه است که معماری پست مدرنیسم عبارت است از:

کنار هم قرار دادن دموکراتیک سلیقه ها و جهان بینی ها و پاسخی به این واقعیت که ما بیشتر در فرهنگ جهانی و متکثر گزینش ها زندگی می کنیم تا در فرهنگ یکسانی و یکنواختی تحمیلی.

جنکس

جنکس می گوید:

پست مدرنیسم چند ارزشی است، یا رمزگذاری متکثر دارد یعنی تفسیرها و برداشت های بسیار متفاوت را با آغوش باز می پذیرد.

همسو با جنکس یکی از شاگردان لویی کان به نام رابرت ونچوری وی در سال 1966 کتابی به نام پیچیدگی و تضاد در معماری به رشته تحریر درآورد. به گفته معلم سابقش، وینسنت اسکالی، «این کتاب مهمترین کتاب از سال 1923 به سوی یه معماری نوین – کوربوزیه است».

عمده هدف ونتوری در کتاب مزبور ارزش گذاری به نفع نوعی معماری است که از سادگی کمتر و از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. وی در این کتاب بار دیگر به مسئله ی تزئینات در معماری پرداخت و این بار تعریف جدیدی از معماری با اتکا به نقش محوری تزئین ارائه داد:

« معماری، ساختمانی است با تزئینات روی آن »

---

ونتوری هیچ اعتقادی به سبک بین المللی ندارد و به جای آن معتقد به زمینه گرایی است ، یعنی هر بنایی باید بر اساس زمینه های فرهنگی ، اجتماعی ،تاریخی و کالبدی و شرایط آن سایت و ساختمان طراحی و اجرا شود. می توان آن را سبک محلی و یا سبک بومی نام نهاد. از نظر پست مدرنها شرایط زیر فرم ساختمان را تعیین می کنند:
1- خصوصیات فرهنگی ، اجتماعی ، تاریخی و اقتصادی افراد که از آن ساختمان استفاده می کنند

2- خصوصیات شهری ، خیابان ، میدان ، کوچه ، مغازه

3- شرایط اقلیمی ، رطوبت ، سرما ، گرما ، جنگل ، صحرا
4- نحوه زندگی روزمره اهالی ساختمان ، نیازهای آنها ، پیش زمینه های ذهنی

ونچوری سعی می کند تا مجدداً ارتباط معماری و ساختمان ها را با هویت انسانی برقرار کند. به عقیده وی، شرایط تعیین کننده ی شکل ها و نمادها است. در شرایط متفاوت شکل ها و نماده ها باید متفاوت باشد. ونچوری تزئینات را رد نمی کند، بلکه تزئینات ساختمان را بخشی از خصوصيات فرهنگی و تاریخی هر منطقه می داند که می تواند در ساختمانهای جدید مورد استفاده قرار گیرد. رابرت ونچوری در سال 1972 کتاب دیگری به نام یادگیری از لاس وگاس منتشر کرد.

 در این کتاب نیز او سعی نمود که توجه معماران را به فرهنگ مردم و خصوصیات زندگی روزمره ی آنها جلب کند. وی در کتاب خود عنوان کرد که نمادها آنهایی نیستند که ما به عنوان قشر روشنفکر به جامعه دیکته کنیم. بلکه آنهایی هستند که خود مردم طرح کرده اند و قابل فهم برای آنها است. وی بر این نظر است که سردرهای مورد استفاده در بالای مغازه ها و احجام معماری عامه پسند و مطابق درک عامه آن چیزی است که به لاس وگاس جذابیت بخشیده و باید مورد توجه معماران قرار گیرد.

به طور خلاصه در مورد این دو کتاب می توان گفت:

برخلاف ایده ی مطرح شده در ویلا ساووا «خانه ماشینی است برای زندگی» و یا خانه شیشه ای کمتر بیشتر است.

اگر کوربوزیه در کتاب خود، به سوی معماری نوین نگاه معماران را به اتومبیل، کشتی و به طور خلاصه به تکنولوژی معطوف داشت، ونچوری و دیگر معماران پست مدرن می خواهند نگاه معماران را به سمت فرهنگ، تاریخ، سنت و در یک کلام آن چیزی که هویت انسان و محیط کالبدی پیرامون آن را شکل می دهد بر گردانند.

از هر كودكی بخواهید كه عكس یك خانه را بكشد، آنچه معمولا بر روی كاغذ می آید شباهت زیادی به خط خطی های رابرت ونتوری دارد كه در سال 1964برای مادرش وانا طراحی كرده است. وی حتی دودی را كه از دودكش بیرون می آید نیز كشیده است. این مورد در بخش معماری فقط شگفتی نیست، اگر چه وی چنین تاكید می كند كه « برای جدی نمودن مسئله از مورد خنده داری استفاده نموده ام.»

ونتوری با نگاهی به گذشته خانه مادرش كه 25 سال بعد در مورد آن بحث میكند توضیح می دهد:«حالت پناهگاه مانند بودن این خانه با سقف شیروانی كه دارای در مركزی و پنجره های معمولی و دودكش می باشد، شبیه خانه ای ابتدائی است همانند نقاشی كودكی از یك خانه.»

---

ونتوری بر روی خانه مادرش 5 سال كار كرد. وی میدانست احتمال دارد به زحمت بیفتد.او بعدها اعتراف كرد كه« مقابله كردن با تمایلات دشوار و ناراحت كننده است… هنوز به خاطر دارم كه رسیدن به این ساختمان چقدر برایم مشكل بود.»اما برای معمار جوان با استعداد و نوشكفته ای كه طی اولین سفرش به اروپا در ابرها سیر كرده بود، راه دیگری باقی نمانده بود.او رم باستان و كنونی را بهشت معماری میداند.ونتوری خواست كه نه از روی عادت بلكه از طریق حس آگاهانه ای از گذشته توسط سنت كه متفكرانه مورد توجه قرار می گیرد ،راهنمایی شود.از نظر او معماران كنونی تنوعی از زشتیها را در كنار هم قرار میدهند. بعد از اینكه وانا در سال 1975درگذشت خانه جزء اموال توماس هاگز تاریخ شناس و همسرش آگاتا شد.هردو آنها به این خانه علاقه مندند و هنوز پس از گذشت چندین دهه چیزهای تازه ای را كشف می كنند.

آگاتا هاگز با چشمان دقیق هنر مندانه اش از خانه بعنوان اثری هنری مراقبت میكند.با این وجود او اصرار دارد كه این خانه احتیاج به تزئینات دیگری هم دارد! طاق میانی سقف اتاق نهار خوری ، دیوارهای خمیده و خطوط مورب درون مستطیل پایه ای خانه ، شگفتیهایی ـ كه حالا پله است ـ با راهها و قسمتهایی كه دگرگون شده است، راه ورودی ، شومینه اتاق نشیمن و راه پله های منتهی به طبقه بالا تمام دستكاری كردنها را برای مكانها مورد بررسی قرار میدهند.

---

اتاق ورودی بسیار بزرگ است. سنتوری آن عمیق است و دودكش بلند دارد.در داخل به شومینه ای بلند بر میخوریم كه سر بخاری بسیار بلند دارد.اما این موارد بیان كننده خانه مجلل گونه هستند كه آگاتا چنین شومینه بزرگی را طراحی كرده است با آن جا شمعی های عجیب و غریب.

---

ونتوری در دهه ی 90 دغدغه های تاریخ گرایی خویش را در ساختمان الحاقی به موزه ی ملی لندن به نمایش گذاشت. این ساختمان بین سالهای 1990 و 1991 ساخته شد و در طراحی آن دنیز اسکات براون با ونتوری همکاری نزدیکی داشت. ساختمان الحاقی، بنایی است که به موزه ی ملی لندن اضافه شد و محل قرارگیری آن یکی از برجسته ترین نقاط شهر لندن، یعنی زاویه ی شمال غربی میدان ترافالگار است.

راه حلی که ونتوری و اسکات براون به آن دست یافتند طرحی است که توازنی بسیار ظریف و موشکافانه بین عناصر تاریخی و مدرن پدید آورده است. آنها در این طرح حرمت موزه ی ملی لندن را که در دهه ی 1830 توسط ویلیام ویلکینز ساخته شده نگه داشتند به این معنا که:

• از افق موجود تبعیت کردند و برای نمای بنا از همان سنگ آهک پرتلند که سابق بر این در نمای موزه ی ملی لندن به کار رفته بود بهره جستند
• در نمای اصلی از ستون های چهارگوش توکار سر برافراشته ای استفاده نمودند که فاصله ی آنها به تدریج کاهش می یابد و سرستون های آنها درست همچون سرستون های ساختمان موزه ی ملی لندن است.
• ستون های چهارگوش توکار اقتباسی چشمگیر از عناصر کلاسیک هستند. نمایی هماهنگ با میدان ترافالگار پدید آورده اند.

مایکل گریوز

ساختمان تیم دیزنی در بربنک کالیفرنیا

پنج سال بعد او ساختمان هایی را برای والت دیسنی طراحی کرد که در آن طرح ستون هایی به شکل زن و یا هفت کوتوله ی سحرآمیز بر روی سنتوری ساختمان ها طراحی شده بود.

در این طرح، مانند ستون های انسان پیکر معبد آرختیوم در آکروپلیس آتن، هفت کوتوله را به عنوان ستون های ساختمان در نظر گرفته است.

طراحی سایت پلان این میدان نیز حائز توجه است. مور نقشه ی شبه جزیره ی ایتالیا را  بر روی پلان این میدان پیاده کرد. از آنجا که اکثر ایتالیایی تباران شهر نئوارلئان از جزیره ی سیسیل هستند، لذا جزیره ی سیسیل در وسط این میدان قرار داده شده و مرکز پرگار در وسط جزیره ی سیسل قرار گرفت. بنابر این، در این میدان، مرکز توجه و یا به عبارت بهتر، مرکز پرگار، منطبق بر هویت و ریشه های قومی و فرهنگی استفاده کنندگان از این میدان است و طرح کالبدی بر مدار هویت می گردد. در شمال کشور ایتالیا، کوه های آلپ قرار دارد  که سرچشمه ی اکثر رودخانه های این کشور همچون پو، تیبر و آنرو است. در این میدان نیز شمال نقشه ی ایتالیا مرتفع است و آب فواره ها از آنجا به پایین جریان پیدا می کند.

نمایش تاریخ و گذشته به صورتی جدید و امروزی شده در این میدان صورت گرفته است. ستون های سنگی توسکان، دوریک،  ایونیک و کورنتین در میدان ایتالیا با مصالحی همچون بتن و ورق گالوانیزه اجرا شده است. در شب، نور نئون و چراغ های مختلف به زیبایی این میدان می افزاید. مور حتی دو تصویر حجاری شده از صورت خود را همچون هنرمندان و صنعتگران دوره ی رنسانس، بر روی یکی از دیوارهای این میدان قرار  داد. آب از درون دهان این تندیس ها به بیرون می جهد.

برنت برولین

برنت برولین مولف کتاب شکست معماری مدرن بود. وی در این کتاب، به روش طراحی معماری و شهرسازی مدرن و خصوصا آنچه که کوربوزیه در طرح شهر چندیگار هند انجام داد، انتقاد تند و گزنده ای کرد. به نظر برولین، کوربوزیه طراحی این شهر و ساختمان های آن را کاملا بر طبق الگوهای مرسوم در اروپای مرفه اجرا کرد، که به کلی متفاوت از آن چیزی است که اهالی فقیر و هندو مذهب هند با آن آشنایی دارند. وی در این کتاب توضیح می دهد که چگونه اهالی این شهر را مطابق با نیاز خود تغییر داده اند.

فیلیپ جانسون (ساختمان AT & T)

ساختمان شرکت تلفن و تلگراف آمریکا معروف به ای تی اند تی ((AT & T یکی از مهمترین ساختمان هایی است که در نیمه ی دوم دهه ی هفتاد به طراحی فیلیپ جانسون ساخته شد. طرح ساختمان تلفیقی از معماری کلاسیک، معماری رنسانس و آرت دکو است. در بالای این آسمانخراش تقریبا مستطیلی شکل که ظاهرا نمونه ای از سبک بین المللی است، سنتوری شکسته ای قرار دارد که به سبک معماری کلاسیک ساخته شده است.

ساختمان نمای رنسانسی دارد و از آن به عنوان یک کمد لباس بزرگ تعبیر می شود که با داشتن ظاهری ساده، درون آن پر از اجناس گوناگون است و طراحی داخلی ساختمان به شیوه ی سبک رومی، و تزئینات معماری سبک نئوکلاسیک قرن 18 فرانسه انجام شده و حتی ورودی ساختمان به شیوه ی رنسانسی و با الهام از نمازخانه ی پاتسی اثر فیلیپو برونلسکی ساخته شده است.

در اندازه ی ساختمان نیز اغراق شده است به صورتی که با 36 طبقه، ارتفاع یک برج 60 طبقه را دارد. از سویی جانسون سعی نمود که اهداف ونتوری را نیز در ساختمان لحاظ کند و با اصل (هم این هم آن) در پی آن بود که ساختمان بیانگر معناهای متفاوتی باشد. طیف وسیع این معانی از ساعت قدیمی تا یک آسمانخراش اداری و کلاسیک را شامل می شود. این ساختمان در مقایسه با ساختمان پرتلند اثر مایکل گریوز به نظر ظریف تر و تاثیرگذارتر می رسد، و بخاطر همین تاثیرگذاری بود که به عنوان نقطه ی عطف معماری پست مدرنیسم از آن یاد می شود.

معماری پست مدرن در آمریکا

معماری پست مدرن بر بیش از نیم قرن سلطه ی بلامنازع معماری مدرن نقطه ی پایان گذارد. در طی دهه ی هفتاد و هشتاد میلادی، معماران آوانگارد همچون مایکل گریوز، چارلز مور، استانلی تایگرمن، رابرت استرن و بسیاری دیگر در آمریکا سعی می کردند معماریی را که تبلوری از هویت مردم است به نمایش بگذارند. نکته ی قابل توجه این که، یکی از بازماندگان بزرگ معماری مدرن، فیلیپ جانسون، در طراحی آسمانخراش AT & T در نیویورک (84-1978)، به جمع معماران پست مدرن پیوست.

معماری پست مدرن در سطح جهانی

معماری پست مدرن تاثیر بسیار گسترده ای در سطح جهانی داشت و تا نیمه ی دهه ی هشتاد میلادی، به عنوان معماری آوانگارد و فراگیر مطرح بود. در اروپا معمارانی همچون جیمز استرلینگ، ریکاردو بوفیل، ماریو بوتا، آلدو راسی و هانز هولاین از جمله معماران شاخص این سبک بوده و هستند. در ژاپن آتارا ایسوزاکی، کیشو کورو کاوا و اسامو ایشی یاما جز پیروان این سبک به شمار می روند.

معماری پست مدرن در ایران

در ایران نیز، سبک پست مدرن پس از انقلاب مطرح شد. ولی عمدتا آنچه در شهرهای بزگ ایران، بالاخص تهران، ساخته شد تقلید از معماری غرب بود و خصوصیات بومی و محلی خاص هر نقطه در ایران مورد توجه واقع نشد. یعنی یک تقلید صرف از مجلات معماری صورت گرفت و به معانی و اصول فکری معماری پست مدرن توجهی نشد؛ اگرچه معمارانی همچون شیخ زین الدین، کلانتری و صفامنش، که معماری دوره ی قاجار را عمدتا الگو قرار اده اند، بیشتر به اصول و مبانی پست مدرن نزدیک هستند.

تالار وحدت