آشپزخانه در ميان فضاهاي خانه بيشترين استفاده را پس از اتاق نشيمن دارد. از آنجا كه اين فضا به عنوان محل كار و فعاليت، و نه استراحت ، مطرح است ، ضمن آرامش بخش بودن نبايد يكنواخت باشد. با ايجاد تنوع مطلوب در رنگ، بافت و جنس اجزاي آن به صورتي هدفمند مي توان به ميزان قابل توجهي از خستگي چشم در آن كم كرد و آشپزخانه را به محيطي مشوق براي فعاليت تبديل نمود. وجود ارتباط بين اجزا و وسايل موجود در آشپزخانه از نظر محل قرار گيري ، رنگ ، جنس ، بافت و… است كه به محيط آن وحدت مي بخشد و مجموعه كاملي را براي ما به نمايش مي گذارد.

مثلث فرضي، كليد طراحي فضاي آشپزخانه

هر آشپزخانه داراي سه مركز اصلي مي باشد، اين مراكز عبارتند از:

1. مركز پخت و پز اجاق گاز و فر
2. .مركز شست وشو سينك يا ماشين ظرفشويی
3. مركز نگهدارى مواد غذايى يخچال و فريزر  و سوپر نگهدارى مواد غذايى خشک

در واقع اغلب مراحل آشپزى حاصل حركت هاى متمادى فرد مابين اين سه نقطه اصلى است . بنابراين انتخاب محلى مناسب براى آنها در آشپزخانه همواره از جمله مهمترين اقدامات در مرحله نقشه كشى اين فضا است.اين سه مركز در آشپزخانه مي بايست به صورتي قرار گيرند كه با اتصال خطي فرضي از هر كدام به ديگري، مثلثي حاصل شود. اين مثلث فرضي كليد طراحي فضاي آشپزخانه است.

در هر آشپزخانه علاوه بر مراكز فوق الذكر، مراكز ديگري از قبيل:

محل ذخيره نمودن مواد غذايي كه مي بايست در نزديكي محل آماده سازي غذا قرار گيرد ـ محل صرف غذا كه براساس فضاي موجود يا ميزي براي اين منظور در وسط آشپزخانه در نظر گرفته مي شود و يا پيشخوان آشپزخانه به اين مساله اختصاص می يابد

گاهى نقشه و شرايط محيط امكان تشكيل چنين شكل هندسى را نداده و به جاى مثلث پاره خط ايجاد مى شود. در همين راستا آشنايى با رايج ترين نقشه هاى آشپزخانه مى تواند شما را در مرحله بازسازى و يا حتى ساخت اين محيط و برنامه ريزى براى مناسب ترين مكان ها جهت مراكز اصلى يارى دهد. به طور كلى معمولا در ساخت آشپزخانه يكى از پنج نقشه رايج زير مورد استفاده قرار مى گيرد..

1. آشپزخانه هاى باريك مستطيلى شكل. در اين آشپزخانه ها معمولا امكان اختصاص تنها يك ديوار طولى به كابينت بندى و همچنين مراكز اصلى يادشده وجود دارد و ديوار طولى ديگر نقش محدودكننده فضا را داشته و يا در آشپزخانه هاى با سيستم باز پيشخوان غذاخورى در آن در طول اين مستطيل كم عرض واقع مى شود. دو عرض آن را نيز پنجره و در ورودى تشكيل مى دهند. اين همان نقشه اى است كه سه مركز بر روى يك ضلع شكل هندسى نقشه آشپزخانه قرار گرفته اند.
2. آشپز خانه ال شکل . در چنين آشپزخانه اى يك عرض و يك طول مستطيل به كابينت بندى و همچنين مراكز پخت وپز مى تواند اختصاص يابد. در اين نقشه نيز ايجاد مثلث كارى عملى است.
3. آشپزخانه يو شکل. اين نقشه ايده آل ترين فرم براى مثلث كار در آشپزخانه است. به اين ترتيب كه هر راس مثلث مى تواند بر روى يك ضلع مستطيل واقع شده و در صورتى كه فواصل اين سه راس با هم يكسان باشند، مثلث متساوى الضالع ايجاد مى شود. در نتيجه براى فرد نيز حركت ما بين مراكز، با طى مسيرى يكسان امكان پذير بوده و به اين طريق بازدهى كار نيز سريع تر و بهتر خواهد بود
4. موازی .آشپزخانه با دو رديف کابينت در مقابل هم به بهترين نحو از فضا استفاده کرد است و طراحی است که هر آشپز متخصصی خواستار آن است اين آشپزخانه شامل دو کابينت در دو طرف و يک کوريدور در وسط است

نکته درباره دکوراسيون آشپزخانه

براي داشتن آشپزخانهاي زيبا لازم است اصولي را رعاي کنيد. جايگاه صحيح داشتن در خانه، مرتب بودن، استفاده درست از مکانهاي خالي، نورپردازي و جايگذاري صحيح وسايل در آشپزخانه جزو اين اصول است که ميخواهيم با جزييات بيشتر به آن بپردازيم.

چگونه آشپزخانه را مرتب کنيم؟

در آشپزخانه بايد 4 قطب اصلي وجود داشته باشد. يک قطب مخصوص انجام کارهاي خشک مثل خرد کردن مواد غذايي و استفاده از وسايل برقي، يک قطب براي انجام کارهاي خيس مثل شستن ظروف، يک قطب مخصوص آشپزي و يک قطب مخصوص انبار کردن که محل قرار دادن يخچال و کمدهاي ديواري است. در اين صورت کارها سريعتر انجام خواهد شد و احتمال بروز خطر در حين جابهجايي وسايل داغ يا سنگين کاهش مييابد

چگونه وسايل را جاسازي کنيم؟

همه چيز به فضاي آشپزخانه و وسعت آن بستگي دارد. در يک آشپزخانه مستطيل شکل که عرض آن بيش از دو متر نيست، بايد تنها از يکي از ديوارها براي نصب کمد و طبقات استفاده کرد و گاز در بهترين جاي ممکن قرار داده شود. در آشپزخانههاي مربع شکل يا L شکلچيدن وسايل راحتتر است و حتي ميتوان از يک ميز صبحانه نيز استفاده کرد اما اين ميز و صندليهايش بايد با ظرافت و با توجه به فضا انتخاب شوند تا جاگير نشوند

چگونه از فضاها بهره ببريم؟

بهترين راهحل اين است که وسايل زاويهدار نخريم. ميزهاي گرد و تاشو بهتر از ميزهاي زاويهدارند. اين روزها باب شده که در آشپزخانه از کمدهايي با درهاي شيشهاي که حکم بوفه را دارند استفاده ميشود. استفاده از کمدهايي که درون آنها ديده نشود، بهتر است زيرا در اين صورت ميتوانيد ظروف و لوازم غيرضروري را درون آن به راحتي جاسازي کنيد و نيازي نيست ظروف را به شکل تزئيني و با فاصله بچينيد!زياد بودن کشوها نيز امتيازي براي آشپزخانه محسوب ميشود و به مرتب بودن آن کمک ميکند

کدام نوع نورپردازي براي آشپزخانه مناسبتر است؟

يک منبع نور کلي به همراه منابع نوري کوچکتر در مکانهاي مهم کاري در آشپزخانه بسيار ضروري است. تعداد پريزهاي برق نيز در آشپزخانه بايد حداقل سه تا چهار عدد باشد، به طوري که فرد مجبور نباشد مدام براي استفاده از يک وسيله برقي، وسيله برقي ديگري را از برق بکشد

چقدر از ارتفاعات آشپزخانه قابل استفاده است؟

بهترين اماکن قرار دادن وسايل در آشپزخانه ارتفاع 08 تا 168 متري است. در اين ارتفاعات بايد وسايلي را قرار داد که مدام در طول روز مورد استفاده قرار ميگيرند. مناسبترين ارتفاع نيز ارتفاع 11 سانتيمتري معرفي شده است اما اگر قد شما بلندتر است، ميتوانيد اين ارتفاع را به يک متر برسانيد.

چند نکته درباره طراحی کابينت آشپزخانه

اگر به آشپزخانه های مختلف نگاه کنيم متوجه می شويم که در تمامی آنها قسمت زيادی از فضا به کابينت ها اختصاص داده شده است . با نصب کابينت ها و اختصاص دادن فضای زيادی به انها در حقيقت نوعی فضاسازی انجام می گيرد و فضای مناسب و بيشتری جهت نگه داری لوازم ايجاد می شود . با توجه به اين کاربرد و اهميت آنها بهتر است توجه خاصی نيز به طراحی آنها مبذول شود .

طراحی کابينت اشپزخانه نقش مهمی در دکوراسيون آن دارد . در صورت سر زدن به مغازه های مربوط به کابينت با انواع و اقسام مدل ها و طرح ها و رنگ ها رو به رو می شويد . به علت فراوانی گزينه های مورد انتخاب شما با سردرگمی مواجه می شويد چه رنگی ؟ چه طرحی؟ چه مدلی ؟ شايد توجه به بودجه در اختيار مهم ترين عامل در شفاف سازی فضا برای شما و اخذ تصميم نهايی باشد

قيمت کابينت ها بستگی به سازنده آن ، سايز و تعداد کابينت ، جنس و امکانات جانبی آن دارد . انواع و اقسام کابينت از نوع قديمی يا مدرن آن ، فريم دار يا بدم فريم و …. در بازار موجود می باشد

کابينت ها هم از نظر کاربرد و هم زيبايی مورد توجه هستند . حتی با وجود قيمت بالاتر بهتر است به سراغ جنس های با کيفيت تر و مرغوب تر برويد .

مثال در مورد کابينت چوبی انواع و اقسام چوب ها مثل افرا و توسکا و گردو و گيالس و تبريزی و کاج و بلوط کاربرد دارند . بادوام ترين و مقاوم ترين آنها بلوط و گردو می باشند که همچنين بسيار سنگين هستند . برای کابينت اصول چوب گيالس يا افرا مناسب تر از بقيه تشخيص داده می شود . اما توسکا و تبريزی ارزان تر هستند

در طراحی داخلی آشپزخانه بايد به چهار کاربرد اساسی توجه کرد:

• انبار: يا همان محل نگهداری مواد ، لوازم و ظروف
• آماده سازی غذا: محل و سطحی که مواد برای طبخ آماده می شوند و کارهايی همچون شستشو، خرد و مخلوط کردن مواد در آنجا صورت می گيرد.
• –پخت و پز: لوازمی که طبخ غذا را انجام می دهند مانند محل اجاق گاز، ماکرويوو و .
• صرف غذا: محل صرف غذا که می تواند بر روی ميز و يا به عادت ايرانيان بر روی زمين باشد.

 

در واقع در طراحی هر آشپزخانه صرفنظر از کوچک و بزرگ بودن وسعت و يا باز و بسته بودن سيستم آن ؛ بايد تمام اين فاکتورها و يا حداقل 3 فاکتور اول در نظر گرفته شود. علت حذف راحت تر فاکتور آخر) محل صرف غذا ( نيز رابطه مستقيم آن با وسعت و شرايط محيطی مکان است

آشپزخانه ها را به لحاظ نقشه نيز به ۵ نوع تقسيم می کنند:

U شکل: کابينت های دو سوی ديوار با يک رديف کابينت در انتها بهم متصل می شوند

 

Lشکل: کابينت ها در دو سو و با زاويه 18 درجه و متصل بهم قرار دارند.

Gشکل: ترکيبی از حالت U و جزيره ای که جزيره آن به رديف کابينت ها متصل است

 

جزيره ای: علاوه بر کابيت هايی که بر روی ديوار قرار دارند کابينتی جدا که بيشتر به شکل مربع و يا مستطيل می باشد در وسط آشپزخانه قرار دارد که بر روی آن سينک و يا اجاق گاز و … قرار دارد

 

راهرويی: کابيتها در دو سمت و به موازات هم قرار دارند

 

 

اين تقسيم بندی هر آشپزخانه ای را با توجه به موقعيت قرار گيری در ساختمان و همچنين ويژگی خاص آن به يکی از مدل های ياد شده می توان طراحی کرد. گذشته از فرم اصلی فضا ، کابينت و قفسه بندی نيز در هر يک از انواع فوق جايگاه ويژه ای دارد ؛ ضمن آنکه سبک زندگی و سليقه افراد فاکتور مهمی درانتخاب نوع مناسب چيدمان و طراحی آشپزخانه محسوب می شود

 

اما آشپزخانه های امروزی با رديفی از کابينت ها ، اجاق گاز و يخچال جاسازی شده به موازات و در کنار ديوارهای آشپزخانه نيازمند شيوه ديگری از نورپردازی هستند. در آشپزخانه های امروزی بر خالف گذشته قسمت اعظم کار بر روی سطح کابينت ها و در کنار اجاق گاز ، شير آب و سينک ظرفشويی انجام می شود که در اکثر آشپزخانه ها همگی در کنار ديوار قرار دارند اما هنوز چراغ های سقفی از وسط سقف آشپزخانه آويزان هستند و اين امر موجب می شود تا افراد اغلب پشت به منبع نور و در زير سايه خود مشغول به کار هستند و هنگام کار از نور کافی برخوردار نباشند ؛ با توجه به تغييرات ساختار آشپزخانه های امروزی نسبت به گذشته ، ما در بخش هايی از آشپزخانه که محل انجام امورات آماده سازی و پخت و پز محسوب می شوند به نور کافی نياز داريم مانند سطح روی اجاق گاز، سينک ظرفشويی و سطوح روی کابينت ها که برای آماده سازی وسايل آشپزی و مواد غذايی مورد استفاده قرار می گيرند. عالوه بر نياز آشکار به روشنايی مناسب در اين قسمتها ، فضای کلی آشپزخانه نيز بايد از نور کافی برخوردار باشد. همچنين در بسياری از آشپزخانه ها تعدادی از کابينت ها به صورت ويترين ساخته شده اند و از آنها برای به نمايش گذاشتن ظروف زيبا و تزئينی استفاده شود ، اين کابينت ها نيز نياز به نورپردازی داخلی دارند.

با اين توضيحات ما نياز به يک مجموعه منابع نوری داريم که هريک به صورت جداگانه قابل کنترل باشند

. نور کافی برای سطح روی اجاق گاز در آشپزخانه هايی که دارای يک هواکش يا هود در بالی اجاق گاز هستند توسط چراغ هواکش تأمين می شود. اگر بالی اجاق گاز، هواکش مجهز به چراغ وجود ندارد بايد يک چراغ قابل تنظيم در بالی اجاق گاز نصب شود.

برای بالی سينک ظرفشويی نيز به يک چراغ نياز است تا هنگام شب و تاريکی هوا نور کافی برای شست و شوی ظروف و مواد غذايی را برای ما فراهم کند. ترجيحاا هر يک از اين چراغ ها بايد دارای کليد کنترل مجزا باشند تا فقط در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گيرند. نکته جالب اينکه به تازگی شيرهايی برای استفاده بر روی سينک ظرفشويی ساخته شده اند که در محل خروج آب دارای چراغ بوده و سطح ظرف مورد شستشو را روشن می نمايند. استفاده از اين شيرآلت نيز در اين مورد بسيار مفيد است

 

 

برای تأمين نور کافی در سطح روی کابينت ها نيز از آنجا که اغلب اين سطوح در زير کابينت های ديواری قرار دارند به راحتی می توان از چراغ های مهتابی که در زير کابينت ها نصب می شوند بهره گرفت. به اين ترتيب چراغ های نصب شده در زير کابينت های ديواری بی آنکه ديده شوند و يا موجب آزار چشم باشند نور کافی را بر سطح روی کابينت ها می تابانند.

 

چنانچه کابينت های زمينی عميق باشند و نور محيط به اندازه کافی درون آنها را روشن نکند برای دسترسی راحت به وسايل داخل اين نوع کابينت ها می توان چراغ های کوچکی در آنها نصب کرد که با کليدهای اتوماتيک کنترل شوند و با باز و بسته شدن در کابينت ها روشن و خاموش شوند

اگر در آشپزخانه شما محلی برای صرف غذا هست استفاده از چراغ های سقفی که ارتفاعشان قابل تنظيم است دقيقا در بالی ميز غذاخوری ايده خوبی است. اين چراغ ها می توانند هنگام صرف غذا روی ميز را به خوبی روشن کنند و در مواقعی که از ميز استفاده نمی شود فضای کلی آشپزخانه را روشنايی ببخشند

طبقات داخل کابينت های در شيشه ای را نيز می توان با استفاده از روش های گوناگون روشنايی بخشيد. يکی از بهترين راه ها نصب چراغ های کوچک در قسمت بال و يا پايين کابينت است

 

 

 

---

ساختمان آشپزخانه:

ساختمان آشپزخانه به 8 بخش تقسيم می شود:

بخش اول :

كف آشپزخانه است.ايزوله كردن كف آشپزخانه به خاطر شرايط خاص آن الزامی است. می توان برای ايجاد عايق رطوبتی از دو شيوه قير گونی و ايزولسيون ـ ايزوگام استفاده كرد. . در شيوه قير گونی برای اطمينان بيشتر از دويا سه ليه قير گونی استفاده می شود . ايزوگام ليه ای ظريف ،بدون چين و چروك واطمينان بخشی است كه با استفاده از حرارت چسبانده می شود. می توان كف آشپزخانه را با سنگ ،سراميك و كف پوش های پالستيكی مفروش كرد ،البته گاهی اوقات درز های بين سنگ و سراميك محل تجمع مواد غير بهداشتی می شود . می توان برای عدم تجمع آلودگی ها در بين درزها از سنگ و سراميك با ابعاد اصولا سنگها بر اساس جلوه وكارآيی دارای قيمت های متفاوتی هستند . سنگ گوهره پر مصرف ترين بزرگ استفاده كرد . سنگ در صنعت ساختمان سازی است اما اين سنگ جاذب آب است و ايجاد گرد و غبار می كند .

بخش دوم :

ديوار آشپزخانه است . برای ايمن شدن ديوار ها در برابر رطوبت عايق رطوبتی كف را تا 80سانتی متر از ديوار ها بال می آورند . در ديوار پشت كابينت ها از رنگ ، كاشی و سنگ ارزان استفاده می شود . بعلت متغيربودن جای يخچال اجاق گاز و غيره ديوار پشت آنها را با كاشی مرغوب می پوشانند . بهتر است در آشپزخانه از رنگ روغنی براق استفاده شود .

بخش سوم :

سقف آشپزخانه است . در سقف آشپزخانه بايد از مصالحی كه جاذب رطوبت نبوده و قابل شستشو باشند استفاده كرد . رنگ آميزی سقف آشپزخانه بوسيله رنگهای روغنی براق صورت می گيرد

بخش چهارم :

حرارت و برودت در آشپزخانه است ،كه اهميت زيادی دارد . در بعضی از اقليم ها ممكن است فضای آشپزخانه به شوفاژ يامنبع حرارتی ديگری كه از انرژی برق تغذيه می شود نياز داشته باشدو يا برعكس به سرمايش نياز داشته باشد

بخش پنجم :

پنجره و هواكش است . پنجره جهت عبور و مرور نور و هواتعبيه می شود . لذا پنجره از ملزومات آشپزخانه است و طول استانداردآن نبايد كمتر از دو متر باشد . برای تخليه هوای داخل آشپزخانه از هواكش استفاده می كنند . هواكش ها به اشكال مختلف و درفضاهای مختلف بكار می روند. برای استفاده بهتر از هواكش ها ،در بسياری از مسير های عبور هوا لوله های دودكش قرار می دهند و بعد از آن هواكش را نصب می كنند كه هوا را بطور مستقيم به بالترين سطح ساختمان برساند .

بخش ششم :

تأسيسات ، آب ،فاضالب و گاز است . آب سرد و گرم برای ظرفشويی ، دستشويی و حمام لزم و ضروری است

بخش هفتم :

برق است . هر كدام از وسايل برقی آشپزخانه بايد دارای يك پريز مجزا باشند . از نكات مهم در ايمنی آشپزخانه ،سيم اتصال زمين است . معمولا دو تا سيم فاز و نول داريم . يك سيم سوم نيز داريم كه سيم اتصال زمين است . اين مسئله درمورد وسايل آشپزخانه اهميت فراوان دارد.

بخش هشتم :

آشپزخانه در صورتی كه OPEN نباشد دارای درب است . شكل كلی درب آشپزخانه بايد دارای سطحی صاف ورنگی براق باشد اصولا فضای آشپزخانه نبايد دارای پرز يا اختالف سطحی خاص باشد كه نتوان براحتی آن را تميز كرد